راههای تشخیص اعتیاد در نوجوانی چیست؟ والدین حرفه ای بدانند!

خیلی سعی میکرد تا جای ممکن پدرومادرش از جریانی که بوجود آمده‌است بویی نبرند. چند باری شد که به محض ورود به کلاس درس متوجه شدم که یک چیزی برای این نوجوان جاش درست نیست. سعی کردم بتوانم باهاش صحبت کنم. هربار تلاش میکرد برای گفتگو راهی برای فرار پیدا کند. بالاخره یک روز که داشتم از محله‌ی آنها میگذشتم، او را حین انجام آن کار دیدم. برای لحظه‌ای ایستادم و نگاهش کردم. بعد راهم را کشیدم و رفتم. فردای آن روز خودش در تلاش بود بتواند با من صحبت کن. هر دو مایل بودیم که بدانیم  راههای تشخیص اعتیاد در نوجوانی چه بوده‌است.

پدرومادرش را میشناختم. ظاهرا آنها هم از ماجرا بوهایی برده‌بودند ولی نمیتوانستند از کجا شروع کنند. چطور باید درموردش با او صحبت کنند؟ چه راههایی دارد که دقیقا بفهمند در این مسیر قرار گرفته‌است؟ و کلی سؤال بی‌جواب دیگر. تا اینکه با آن نوجوان قرار گذاشتیم ساعت آخر در دفتر مدرسه صحبت کنیم. یک ساعتی در مورد موضوع گفتگو کردیم، و قرار شد که با همدیگر برای حل مسئله دست بکار شویم. البته والدین او را نیز در جریان بگذاریم. باید آنها نیز هم در جریان قرار میگرفتند و هم برای همکاری نیازشان داشتیم.

ماهانه چنین جریانی برایم تکرار میشد. خیلی سعی میکردم که با مدارا پیش بروم. برای برطرف  کردن این مشکل نمیشد بصورت جدی و سریع وارد عمل شد. کم کم توانستم بدانم که راه درستش چیست؟ اما خوب است که بدانیم چرا این مشکل بوجود می آید که در ادامه‌ی مطلب به راههای تشخیص اعتیاد در نوجوانی میپردازیم.

عوامل اصلی اعتیاد در نوجوانی چیستند؟

خیلی خوب است بدانیم که هر مشکلی چرا بوجود آمده‌است. بتوانیم ریشه‌ی آن مشکل را پیدا کنیم. بسیاری از چراها احتمالا راحت قابل تشخیص است. خیلی‌ها نیز باید تامل بیشتری داشت تا به منبع آن مشکل رسید. اینکه چه میشود که باید چرایی را بررسی کرد، اثراتی هست که به احتمال زیاد خیلی میتواند تکان‌دهنده باشد. مسئله‌ی اعتیاد و مصرف مواد مخدر در نوجوانان اثراتش علاوه بر زمان حال بر آینده‌ی یک نوجوان و خانواده‌اش میتواند بسیار مخرب باشد. برای فهمیدن، درک و رسیدن به راههای تشخیص اعتیاد در نوجوانی باید ابتدا چرایی را بررسی کرد.

1. کسالت، خودکاوی و جستجوی هویت اولین عامل اصلی اعتیاد در نوجوانی

شاید برای والدین هم برخی مواقع پیش آمده‌باشد که کسل شده باشند. انگار چیزی را در زندگی خود گم کرده‌ند. برای رفع کسالت‌شان بیشتر در ذهنِ خود جستجو می کنند. وقتی به بی‌معنایی یا بی هدفی میرسند، چیزی را در بیرون برای حل این مشکل فرض میکنند. یک نوجوان نیز قطعا دچار چنین وضعیتی خواهد شد. احتمال بسیار زیاد چون مرحله‌ی رشد و هویت‌یابی را نیز دارد طی میکند، برایش حل این مشکل سخت‌تر هم باشد. دنبال عوامل یا ابزاری هستند تا بتوانند به هویت آنها شکل دهد. اینکه بیشتر آنها را هیجان‌زده کند تا از جوانیشان لذت ببرند.

بنابراین اگر در این مورد میخواهید به نوجوان خود کمک کنید، پیگیر چنین مسائلی باشید. ببینید برای رفع بی‌حوصلگی خود و معنادارکردن فعالیت‌شان دست به چه‌کارهایی میزنند. بحث‌هایی که بتواند آنها را برای لحظاتی یا حتی مدتهای مدیدی از آن بی‌هویتی‌شان غافل کند، چه بحث هایی است. بررسی کنید که نیاز اصلی خود را در چه فعالیت‌هایی می بیند و به او انگیزه‌ای برای ادامه‌ی زندگی میدهد. دنبال چه لذت آنی‌اند تا دقیقا آن لحظات را برایشان پوشش دهد یا حتی از چه چیزهایی غافل کند.

2. فقدان ارتباط عاطفی و استرس

خلاء عاطفی کم چیزی نیست. منِ پدر اگر برای مدتی ببینم که افراد خانواده با من بی مهری میکنند یا مهر و محبتی نمی‌بینم، احساس کمبود میکنم. کمبودی که از درون مرا دگرگون میکند. سعی خواهم کرد این کمبود عاطفی را با یک چیز دیگر جبران کنم. برخی مواقع تعارضات بین والدین نیز مزید بر علت میشود تا محبت خود را از فرزندشان دریغ کنند. همانطور که همسر ما اگر درگیر کار و مشغله‌ی ذهنی دیگری باشد و مهرش نسبت به ما کم شود، احساس کمبود عاطفی خواهیم کرد. علائم بعدی این کمبود نیز خود را به نمایش خواهد گذاشت.

اولین چیزی که از کمبود عاطفی نشات خواهد گرفت، احساس ما را درگیر میکند. احساس استرس و دری پی‌اش افکاری که برای پرکردن این خلاء در ذهن ما نمایان میشود. برای تسکین موقت درد عاطفی هم که شده، به هر چیز دمِ‌دستی چنگ میزنیم. یک نوجوان هم مثل هر انسان دیگری برای از بین‌بردن کمبودش دست به دامان بسیاری چیزها خواهد شد. بالطبع و بطور غریزی دنبال آن در دسترس‌ترین وضعیت موجود را بررسی میکنیم. نوجوان ما هم مثل هر انسان دیگری عمل خواهد کرد. پناه‌بردن به بهترین و سریعترین گزینه‌ای که این کمبود را پوشش میدهد، خواهد رسید.

3. نفوذ همسالان، فشارهای تحصیلی و اجتماعی

بازهم فرض را بر خود والدین بگذاریم. هر کدام از ما والدین با فرد یا گروهی همیشه تعامل داریم. انتخاب چنین افراد و گروههایی دست خودمان است. ما آنها را انتخاب می کنیم. ممکن است با گزینش باشد یا معرفی شده‌باشند. اما برای نوجوانان انتخاب و گزینشی به آن صورت انجام نمیشود. در طی سال تحصیل با همسالان، معلمین و آموزشگاهی آشنا میشوند که احتمالا ناخواسته است. همه‌ی این شرایط آنها را در یک اجبار انتخاب قرار میدهد. انتخابی که اجبارا باید با آنها تعامل داشته باشد. اگر نخواهد با آنها باشد، درگیر فشار میشود. فشارهایی که از همه نظر اورا محاصره کرده‌است.

زمانی که همسالان، گروهها و مسئولین یک آموزشگاه، یا حتی محیط اجتماعی او را تحت فشار قرار میدهند، اجبارا دست به انتخاب‌های ناخواسته‌ای میزند. فشارها از همه‌سو ممکن است وی را مجبور کند تا از زیر چنین فشارهایی خارج شود. حتی برای لحظاتی یا برای چندروزی هم که شده‌است. این احتمال هم بطورر قوی وجود خواهد داشت که به بعضی درخواست‌ها نیز جواب رد ندهد. یکی از این خواسته‌ها همراستاشدن با برخی از اعمال آنهاست که مصرف مواد یکی از آنهاست. نفوذها و فشارها کم کم اورا وادار میکند به رفتاری اعتیاد پیدا کند.

4. نبودن سیستم حمایتی و مقابله‌ای در مدرسه و منزل

در خیلی از مواقع پیش آمده‌است که در جایی از زندگی، گیر میکنیم. دنبال حمایت و پشتیبانی هستیم تا به دادمان برسد. اگر از جایی یا فردی حمایت نشویم، خود را تنها می بینیم. خود را جدای از دیگران و جوامع فرض میکنیم. یک نوجوان هم در مقاطعی از زندگی و مرحله‌ی رشد به حمایت و پشتیبانی نیاز دارد. نیاز دارد خود را بهتر بشناسد. نیاز و خواسته‎هایش با راهنمایی بیشتر بهتر ببیند. اگر چنین حمایتی نبیند، جایی دیگر دنبالش خواهد گشت. چه بخواهیم یا نه، شرایطی اینگونه برای هر کدام از ما پیش خواهد آمد که نوجوان ما نیز چنین شرایطی را تجربه میکند.

گیرافتادن در وضعیتی که دنبال فرد یا گروه حمایتی باشید حتما اتفاق میافتد، و این مسئله برای یک نوجوان نیز پیش میآید. اگر بودند افراد و گرههایی که حمایتش کنند، گیج و سردرگم نخواهد شد. اما اگر نبود، حتما جایی غیر از خانواده و مدرسه دنبالش خواهد رفت. از طرفی اگر سیستمی نباشد تا کمک کند بهترین انتخاب را داشته‌باشد، سیستم دیگری را امتحان خواهد کرد. خدا نکند که آن مکانیسم پشتیبان او را وارد مسیری مخرب و منحرف نکند

5. تأثیر رسانه‌ها و درک‌نکردن فرهنگ موجود در آنها

بنا به فضا و محیطی که ما در آن زندگی میکنیم، اثرات مفید و سوء آنرا هم دریافت خواهیم کرد. شاید در بسیاری مواقع مجبور به رعایت یا برقراری اصول و قوانین خاص آن محیط باشیم. اگر بتوانیم اثرات مثبت‌ش را گزینش کنیم و منفی‌هایش را تفکیک کنیم، سختی‌هایی را که دارد هم می پذیریم. در جاهایی ممکن است حتی ناخواسته بخواهیم اثرات منفی‌اش را تست کنیم. اما آن محیط انتخاب را ممکن است از ما بگیرد. بنا بر آموزش‌هایی که دیده‌ایم توانایی کنار‌آمدن با قوانین‌ش را نیز خواهیم داشت. مهارت‌هایی که به دادمان میرسند.

وضعیت را برای یک نوجوان در یک محیط جدید با اثراتش را در نظربگیرید. رسانه‌ها و برنامه‌ها در فضای مجازی بنا به فرهنگ خاصی تدوین و در دسترس قرار میگیرند. استفاده‌ی از آنها نیز در هر فرهنگ و جوامعی میتواند متفاوت باشد. اما موضوع به ارتباطی میرسد که همه جوامع مصرفی در آن حضور دارند. برخی توانایی سازگاری با فضای رسانه‌ی بخصوصی را دارند تعدادی دیگر نه. اگر یک نوجوان نتواند هدفمند با آن فضا جلو برود، ممکن است دچار چالشی سخت شود. یکی از همین چالش‌ها ارتباط یا دیدن افرادی هست که در دام موارد مخرب آن رسانه قرار گرفته‌اند. این نوجوان هم میشود همانند دیگر افرادی که تحت تاثیر اثرات مخربش قرار گرفته است.

چرا یک نوجوان به مصرف مواد روی میرود؟

با تمام موارد و توضیحاتی که در بالا داده‌شد، مورد مهمی که در همه‌ی آنها مشترک است، وجود دارد. اکثرا وقتی شکافی بین جایی که هستند تا رسیدن به نیازشون احساس می شوند، دست بکار می شوند. دست به کارها و اقداماتی میزنند تا هر چه سریعتر به نیازشون برسند. راههایی برای پرکردن شکاف ایجاد شده، جستجو می کنند. هرآنچه به نظرشون میرسد را بکار می گیرند. دست به دامان ترفندهای مختلف می شوند. تا اینکه راهی را پیداکرده و شروع به اقداماتی می کنند تا به هدف و نیازشون برسند.

با این حال یک نوجوان نیز مثل بقیه‌ی افراد برای پرکردن این خلاء و شکاف دنبال راهکارها میروند. راههایی که دمِ‌دست و ساده‌تر باشد، انتخاب میکند. به عواقب کاری که انجام میدهد هم زیاد فکر نمیکند. والدین و محیط آموزشی میتواند در مسیر رسیدن به نیازش کمک کند. اگر کمک‌کننده بتواند نیازش را بهتر درک کند، راههای جایگزین بهتری را جستجو خواهد کرد. پیشنهاداتی میدهد که نوجوان ضربه‌ای نخورد تا در آینده‌ی او نیز اثر منفی بگذارد. بنابراین با وجود پیچیدگی‌هایی که در شخصیت نوجوانان وجود دارد، تنها والدین هستند که در ابتدای راه میتواند پناهگای ایمن برایش محسوب شود. اگر این پناهگاه نتواند پناهی درست برایش ایجاد کند، دنبال سرپناهی دیگر خواهد گشت.

راههای تشخیص اعتیاد در نوجوانی چیستند؟

با وجود اینکه برای هر نوجوان چالش متفاوتی وجود دارد، ولی به محض ورود به محیط اعتیاد‌آور نشانه‌هایی را از خود بجای میگذارد. هر چه پدرومادر خلاقتر و نزدیکتر به فرزندشان باشد، زودتر از تغییری که ایجاد شده‌است باخبر میشوند. نیاز نیست که حتما اتفاق یا تغییر بزرگی مشاهده شود، کوچکترین نشانه‌ای میتواند بیانگر موضوعی باشد. پس زیاد هم ممکن است سخت نباشد که هر کدام از والدین به تغییر رفتار فرزندشان پی ببرند. اما در ادامه‌ی مطلب موارد مهمی که میتواند کمک‌شان کند را عنوان کرده‌ایم.

1- اولین راه از راههای تشخیص اعتیاد در نوجوانی توجه به علائم فیزیکی است

اولین نقطه‌ای که نشان از تغییر میباشد، علائم فیزیکی هست که در نوجوان ایجاد میشود. تغییرات اولیه میتواند تغییر در اشتها باشد. بعد از کمی کاهش یا افزایش وزن و همچنین کم‌شدن سطح انرژی و خستگی مزمن نمایان میشود. چشم‌های خون‌آلود و مردمک‌های گشاد یا منقبض شده، در مورد نوع موادی که مصرف میکند میتواند صدق کند. خونریزی مکرر بینی یا آبریزش بینی (برای برخی داروها)، نیز ممکن است اتفاق بیافتد. لرزش، یا اختلال در هماهنگی فیزیک بدن، بیماری‌ها یا عفونت‌های مکرر بدون علت ظاهری را هم میتوانید در نظر بگیرید.

2- تغییرات رفتاری و حتی عاطفی

بعد از علائم فیزیکی، رفتار نوجوان را مدنظر قرار دهید. اگر پدرومادر هوشیاری باشید، حتما تغییر علائم رفتاری فرزند نوجوان‌تان را به وضوح درک می کنید. معمولا نوجوانی که در حال تحصیل هست، اولین نشانه‌ای که خواهید دید، بی توجهی به مسئولیه‌هایی هست که به عهده دارد. عملکرد تحصیلی‌اش تغییر خواهد کرد و ضعیف میشود. تاخیر مکرر در مدرسه، چه رفت و چه زمان برگشت. بی توجهی به بهداشت فردی و ضعف در خودمراقبتی، بیماری‌ها و عفونت‌هایی که بطور مکرر اتفاق میافتد. گم‌شدن پول یا اشیاء قیمتی در منزل. دزدی یا فروش وسائل شخصی ‌اش. خلاصه‌ اگر هوشیارانه به تغییر رفتار نوجوان خود دقت کنید، نوسانات خلقی و رفتاری را مشاهده خواهید کرد.

3- علائم روانی و عاطفی راهکار دوم از راههای تشخیص اعتیاد در نوجوانی

یکی دیگر از علائم و راههای تشخیص اعتیاد در نوجوانی تغییر در روح و روان نوجوان است. افزایش اضطراب، حملات پانیک، نوسانات شدید خلق و خو و بی ثباتی عاطفی، میتواند برخی از علائم باشد. به افسردگی یا کناره‌گیری از تعاملات اجتماعی، از دست‌دادن انگیزه، افزایش تحریک‌پذیری، بی قراری یا پرخاشگری نوجوان‌تان نیز دقت کنید. والدین آگاه و برتر، و پدرومادرانی که هوشیارانه تغییر فرزندشان را زیرنظر دارند، تغییر را خیلی زود تشخیص میدهند.

4- مسائل اجتماعی و بین فردی:

مورد آخر برای اینکه بهتر بتواند در تشخیص اعتیاد در نوجوانی به والدین کمک کند، فعالیت‌ها و مشارکت‌های آنهاست. از دست دادن علاقه به حفظ روابط سالم، کاهش مشارکت در سرگرمی‌های مورد علاقه‌ی خودشان نشانه‌ای دیگر است. معاشرت با گروه جدیدی از دوستان که رفتار پرخطر از خود نشان می دهند، برای یافتن مواد مخدر را نیز دستِ‌کم نگیرید. پیپ، سوزن یا بطری قرص، کشف بقایای دارو، پودرها یا مواد غیرمعمول، بوهای غیرمعمول در لباس، اتاق یا وسایل شخصی راههای تشخیص اعتیاد در نوجوانی است.

بهبودی مستمر بعد از تشخیص اعتیاد در فرزند نوجوان ما

خیلی از والدین به محض روشن شدن موضوع اعتیاد در نوجوان‌شان، اوضاع را برای خودشان بدتر میکنند. بعد از پیداکردن راههای تشخیص اعتیاد در نوجوانی، اقدامات‌شان را نصف و نیمه رها میکنند. برخی نیز چنان مشغله‌ی ذهنی دارند که موضوع به این مهمی و حیاتی را فراموش میکنند. به حال نباید تلاش والدین را در داشتن خانواده‌ای منسجم نادیده‌گرفت، اما دقیقا نتایج تلاش‌شان برای بهبود کیفیت خانواده‌شان است. بعد از کشف راههای تشخیص اعتیاد در نوجوانی ممارست خود را برای بهبود وضعیت موجود کنار نگذارید. به هیچ عنوان تلاش‌های بی‌وقفه شغلی خود را با نتایجی مخرب جایگزین نکنید. حال بپردازیم به روش‌های بهبود کیفیت زندگی فرزندمان بعد از راههای تشخیص اعتیاد در نوجوانی:

برای بهبودی مستمر بعد از تشخیص اعتیاد در نوجوانی ایجاد حمایت عاطفی و هوشیارانه است

ابراز محبت و حمایت و در عین حال تقویت باور به توانایی آنها برای بهبودی، ممکن است در ابتدا سخت به نظر برسد. اما بدون حمایت و پشتیبانی عاطفی احتمال ضعیف‌شدن اثرگذاریش وجود دارد. تشویق روش‌های تاب‌آورانه و سالم، راهبردهای مدیریت استرس، بخش سنگین کار است. چون ابتدا چنین مهارتی را در خودمان تقویت کنیم. همیشه در دسترس‌بودن، بدون قضاوت گوش‌دادن، خبر از داشتن محیطی امن برای نوجوان میدهد. همدلانه‌شنیدن، تشویق به گفتن دیدگاهش و هوشیارانه احساسش رادیدن هم بخش مهمی از این حمایت است.

تعیین مرزهای واضح و ایجاد مسئولیت پذیری دومین قدم در بهبودی مستمر بعد از تشخیص

به جرات میتوان گفت که بعد از ایجاد حمایت عاطفی و هوشیارانه‌ی والدین، تعیین حدومرزها کار سختی خواهد بود. چون همین تعیین حدومرز میتواند نوجوان مارا کمک کند که چطور مسئولیت‌پذیر باشد. باید بتوانیم با شجاعت، قوانین و انتظارات خود را واضح بیان کنیم و نوجوان ما هم خیلی روشن انتظاراتش را بیان کند. سخت‌تر جایی است که بتوانیم بدون نظارت و سختگیرانه پیگیر مسئولیت‌ها باشیم. البته پشتیبانی از دستورالعمل‌ها و قوانین نیاز به نظارت ویژه‌ای نیز خواهد داشت. اینکار هم بعد از یافتن راههای تشخیص اعتیاد در نوجوانی بهبودی را تا نتیجه‌ی نهایی در حرکت نگه میدارد.

کمک به برنامه‌ریزی و ایجاد نظم بیشتر جهت بهبودی مستمر

نظم و انضباط نیاز به داشتن برنامه‌ای تدوین شده با همکاری نوجوان و والدین دارد. زمانی هم که برنامه تنظیم شد، باز به ایجاد نظم اجرایی دارد. مثلا اگر فعالیت جدیدی در راه بهبود جسمی‌اش تنظیم میکند، مسئولیت اجرای منظمش ممکن است نیاز به همکاری والدین داشته‌باشد. یا یک برنامه‌ی غذایی سالمی را میخواهید بدون کمک پدرومادر، نوجوان به مشکل میخورد. اگر خوابی منظم و متعادل میخواهد باید به او کمک کنیم تا بهتر اجرا شود. سرگرمی و فعالیت خاصی را تعریف کرده‌است، نیاز به حمایت والدین دارند. بنابراین بدون کمک والدین ایجاد نظم به مشکل خواهد خورد.

چطور راههای تشخیص اعتیاد در نوجوانی بهتر و موثرتر اجرا کنیم؟

ممکن است برای برخی والدین واقعا راههای تشخیص اعتیاد در نوجوانی سخت باشد. یا حتی بعد از تشخیص راهها نیز پیگیرکردن موضوع به این مهمی سخت‌تر باشد. پیشنهادی که میتوان داد اینست که به دنبال یک کمک حرفه‌ای، کوچ و یا گزینه‌های درمانی باشید.اگر برایی خودتان امکان آموزش‌دیدن نیست، مشاوره با متخصص یا درمانگر واجد شرایط گزینه‌ی مناسبی‌ست. واقعا نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای برای بهبود نوجوان خود دارید. همکاری متخصصین را فراموش نکنید. در پایان اگر سؤال یا کمکی در این مورد داشتید میتوانید کامنت بگذارید یا یک جلسه‌ی رایگان را رزور کنید.